IPO là gì? Điều kiện để IPO trên sàn chứng khoán Việt Nam

Thuật ngữ IPO trong chứng khoán có lẽ không còn xa lạ với những nhà đầu tư chứng khoán lâu năm trên thị trường. Nhưng với những nhà đầu tư mới đang tìm hiểu thị trường thì IPO là gì hay initial public offering là gì vẫn là những câu hỏi cần được giải đáp. Trong khi IPO được xem là một trong những sự kiện quan trọng của các công ty lần đầu tiên niêm yết cổ phiếu của mình trên sàn giao dịch chứng khoán. Vậy để các nhà đầu tư mới có thể hiểu rõ được khái niệm IPO nghĩa là gì, thế nào là initial public offering, mua cổ phiếu IPO như thế nào thì hôm nay Take Profit sẽ giải đáp tất cả thắc mắc về IPO, cách mua cổ phiếu IPO qua bài viết sau đây, các bạn hãy theo dõi đến cuối để có thêm kiến thức bổ ích nhé!

IPO là gì? Mục đích của hoạt động IPO

Để hiểu về IPO, trước tiên chúng ta cùng tìm hiểu khái niệm IPO là gì, IPO là viết tắt của từ gì? IPO là từ được viết tắt từ cụm Initial Public Offering. Cụm từ này dịch ra tiếng Việt có nghĩa là “Được phát hành ra công chúng lần đầu tiên”. Thuật ngữ IPO chỉ một hoạt động của các doanh nghiệp khi lần đầu tiên họ chào bán một cách công khai sản phẩm cổ phiếu của mình. Đây thực chất là hoạt động huy động vốn từ công chúng với hình thức phổ biến hơn và rộng rãi hơn, thông qua việc cổ phiếu của công ty được niêm yết lần đầu tiên trên thị trường chứng khoán. 

Sau khi hoạt động IPO hoàn thành, doanh nghiệp sẽ trở thành một công ty cổ phần chính thức với nguồn vốn góp huy động từ đại chúng.

Mục đích của hoạt động IPO

Đối với doanh nghiệp thì hoạt động IPO đã mang lại rất nhiều ưu điểm cũng như thuận lợi. Có thể kể đến một số mục đích nổi bật nhất của hoạt động IPO như sau:

• Giúp doanh nghiệp gia tăng nguồn vốn, mở rộng quy mô sản xuất, kinh doanh.

• Thúc đẩy gia tăng uy tín và thương hiệu của doanh nghiệp.

• Giúp các nhân viên của công ty có khả năng sở hữu cổ phần của công ty đó.

• Tạo điều kiện cho sự sáp nhập các doanh nghiệp lớn với các doanh nghiệp nhỏ lẻ.

Tại sao một doanh nghiệp cần IPO?

Để giải đáp thắc mắc là tại sao một doanh nghiệp cần IPO thì sau đây chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những lợi ích mà IPO đem lại cho các doanh nghiệp. 

• Triển khai chiến lược kinh doanh mới

Thực hiện IPO giúp doanh nghiệp có điều kiện triển khai chiến lược kinh doanh mới

Nhờ vào số vốn huy động được thông qua IPO, những chiến lược kinh doanh mới của doanh nghiệp có thể được thực hiện. Đó có thể là chiến thuật mở rộng phân khúc khách hàng, mở rộng thị trường hoặc đầu tư cho công nghệ và những tính năng mới của sản phẩm. Doanh thu của doanh nghiệp có thể nhờ đó mà tăng lên.

• Giúp doanh nghiệp nâng tầm thương hiệu

Các đơn vị truyền thông sẽ liên tục đưa tin về doanh nghiệp trước khi doanh nghiệp chính thức thực hiện IPO. Do đó thương hiệu của doanh nghiệp sẽ được công chúng biết đến một cách rộng rãi hơn, khách hàng sẽ có niềm tin hơn về doanh nghiệp. 

• Giúp doanh nghiệp thâu tóm hoặc sáp nhập các công ty nhỏ lẻ khác

Đối với một số doanh nghiệp, việc thực hiện IPO sẽ là lợi thế để họ kêu gọi nguồn vốn đầu tư từ công chúng rộng rãi và phổ biến. Nhiều doanh nghiệp nhỏ lẻ rất mong muốn lợi thế này. Do đó việc thực hiện IPO giúp quá trình sáp nhập hay thâu tóm các công ty nhỏ vào tay của các ông lớn diễn ra một cách nhanh chóng và dễ dàng hơn.

• Giúp các nhân viên của công ty gia tăng mức độ gắn bó

Cụ thể, khi doanh nghiệp phát hành rộng rãi cổ phiếu đến công chúng thì các nhân viên của công ty cũng có thể tham gia mua cổ phiếu. Hơn nữa, các công ty thông thường sẽ cho nhân viên của mình hưởng những ưu đãi đặc thù, bao gồm cả hoạt động giao dịch mua bán cũng như cho tặng. Chính nhờ những ưu đãi đó, doanh nghiệp có thể tăng khả năng giữ chân được đội ngũ nhân viên của mình.

Điều kiện để IPO trên sàn chứng khoán Việt Nam là gì?

Hiện nay có 2 Sở giao dịch lớn đang quản lý trực tiếp các hoạt động giao dịch chứng khoán trên sàn chứng khoán Việt Nam. Hai Sở giao dịch đó chính là Sở giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh quản lý trực tiếp sàn HOSE và Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội quản lý trực tiếp sàn HNX. Về điều kiện để doanh nghiệp được thực hiện IPO trên sàn chứng khoán Việt Nam, Luật chứng khoán năm 2019 đã có quy định như sau:

“Cổ phiếu trong lần đầu tiên được các doanh nghiệp phát hành ra công chúng phải được thực hiện thông qua các kênh phương tiện truyền thông, kênh phương tiện thông tin đại chúng, bao gồm cả Internet.”

Ngoài ra, các doanh nghiệp cần đáp ứng đủ các điều kiện sau để được IPO trên sàn chứng khoán Việt Nam:

• Vốn điều lệ: Tại thời điểm đăng ký IPO, doanh nghiệp phải đảm bảo có mức vốn điều lệ trên 30 tỷ đồng theo giá trị trên sổ kế toán.

• Kết quả của hoạt động kinh doanh: Doanh nghiệp phải đảm bảo trong vòng 2 năm liên tiếp trước khi đăng ký IPO, hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp có lợi nhuận và không có lỗ lũy kế.

• Có phương án hoạt động cụ thể: Doanh nghiệp cần phải chuẩn bị sẵn và cung cấp phương án phát hành cũng như sử dụng nguồn vốn thu được sau khi chào bán IPO đồng thời được sự thông qua của các cổ đông. 

• Tỷ lệ số cổ phiếu có quyền biểu quyết: Tỷ lệ số cổ phiếu được quyền biểu quyết, được phát hành được quy định phải được bán cho hơn 100 nhà đầu tư không nằm trong danh sách cổ đông lớn trong doanh nghiệp, tương ứng trên 15%. Nếu vốn điều lệ của doanh nghiệp trên 1000 tỷ đồng thì bắt buộc tỷ lệ số cổ phiếu có quyền biểu quyết phải đạt mức trên 10%.

• Cam kết của cổ đông lớn nhất: Các cổ đông lớn nhất của doanh nghiệp phải cam kết luôn nắm giữ ít nhất 20% số vốn điều lệ của doanh nghiệp trong vòng 1 năm kể từ thời điểm chào bán IPO kết thúc. 

• Yêu cầu về tính chất của doanh nghiệp: Trong lần đầu tiên thực hiện IPO doanh nghiệp phải đảm bảo đang hoạt động ổn định và bình thường; không bị kết án liên quan đến việc xâm phạm trật tự quản lý kinh tế và không bị truy cứu trách nhiệm hình sự. 

• Lựa chọn công ty chứng khoán tư vấn: Việc đăng ký chào bán IPO của doanh nghiệp phải có công ty chứng khoán tư vấn. Yêu cầu này không áp dụng cho các doanh nghiệp là công ty chứng khoán thực hiện phát hành cổ phiếu. 

• Yêu cầu về tài khoản: Doanh nghiệp cần thực hiện mở một tài khoản phong tỏa để nhận tiền mua cổ phiếu từ đợt chào bán chứng khoán lần đầu tiên.

• Cam kết: Doanh nghiệp đăng ký phát hành cần cam kết sẽ niêm yết hoặc đăng ký giao dịch cổ phiếu trên hệ thống các sàn giao dịch chứng khoán sau khi hoạt động IPO kết thúc.

Sau khi doanh nghiệp đáp ứng được cơ bản các điều kiện nêu trên thì quá trình đăng ký IPO sẽ được tiến hành với những yêu cầu về hồ sơ như sau:

• Giấy đăng ký IPO

• Bản cáo bạch

• Quyết định của đại hội đồng cổ đông trong việc phê duyệt phương án sử dụng số vốn thu được sau hoạt động IPO

• Điều lệ của doanh nghiệp

• Văn bản cam kết của các cổ đông lớn nhất về việc nắm giữ ít nhất 20% cổ phần doanh nghiệp trong suốt 1 năm kể từ thời điểm IPO hoàn thành. 

• Văn bản cam kết sẽ niêm yết hoặc đăng ký giao dịch cổ phiếu trên hệ thống các sàn giao dịch chứng khoán sau khi đợt IPO hoàn thành.

• Văn bản về việc mở tài khoản phong tỏa tại ngân hàng để nhận tiền mua cổ phiếu từ đợt chào bán IPO lần đầu tiên.

• Hợp đồng thỏa thuận giữa doanh nghiệp và công ty chứng khoán trong vai trò tư vấn cho doanh nghiệp.

• Cam kết bảo lãnh phát hành chứng khoán.

Hướng dẫn quy trình IPO đầy đủ và chi tiết

Việc thực hiện IPO trên thị trường chứng khoán yêu cầu các doanh nghiệp phải triển khai theo đúng quy trình sau đây:

• Được sự đồng ý thông qua của Hội đồng Cổ đông công ty

Việc thông báo cho Hội đồng cổ đông trong công ty và xin ý kiến thông qua là việc bắt buộc phải làm trước khi doanh nghiệp muốn thực hiện IPO ra công chúng. Kèm theo đó doanh nghiệp cần có sẵn bản kế hoạch cụ thể cho việc phát hành cổ phiếu lần đầu tiên. Cần chuẩn bị câu trả lời cho các câu hỏi như: mục đích IPO, số lượng cũng như loại chứng khoán sẽ phát hành, lượng vốn cần thiết để triển khai, số vốn thu được qua IPO sẽ được phân phối bởi ai?

• Thành lập một ban chuẩn bị cho hoạt động IPO

Ngay sau khi các cổ đông thông qua quyết định IPO, một ban chuẩn bị sẽ được thành lập. Nhiệm vụ của ban này là tiến hành tìm hiểu về các hồ sơ cần thiết trước khi IPO, đồng thời liên hệ với các đơn vị kiểm toán, các đơn vị tư vấn và các đơn vị bảo lãnh phát hành nếu cần. 

• Thực hiện định giá cổ phiếu trên sàn chứng khoán

Các đơn vị bảo lãnh nếu có, cùng với công ty kiểm toán và các đơn vị tư vấn sẽ cùng hỗ trợ việc thực hiện định giá cổ phiếu với ban chuẩn bị của công ty. Nhờ đó mức giá được định ra sẽ hợp lý nhất đáp ứng được nhu cầu của cả người mua lẫn người bán. 

• Doanh nghiệp chuẩn bị hồ sơ đầy đủ và hợp lệ sau đó nộp lên Ủy ban chứng khoán

Hồ sơ đầy đủ và hợp lệ bao gồm cả báo cáo tài chính đã được công ty kiểm toán xác thực sẽ cần được chuẩn bị đầy đủ bởi ban chuẩn bị của công ty. Bước tiếp theo các hồ sơ hợp lệ sẽ được gửi lên để xin phép thực hiện IPO bởi Ủy ban chứng khoán.

• Thực hiện phát hành cổ phiếu đồng thời thông báo đến công chúng

Công ty sẽ thông báo đến công chúng thông qua một số các phương tiện thông tin đại chúng về khoảng thời gian phân phối chứng khoán theo quy định và cả bản cáo bạch chính thức của công ty.

• Báo cáo kết quả thực hiện IPO

Sau khi hoàn thành phát hành IPO, doanh nghiệp sẽ cần đăng ký, lưu trữ thông tin về kết quả, sau đó chuyển giao và thanh toán chứng khoán. Cuối cùng các báo cáo này phải được gửi đến Ủy ban chứng khoán và tiến hành đăng ký vốn với các cơ quan có thẩm quyền. 

Có những rủi ro nào có thể gặp phải khi triển khai IPO?

Hoạt động IPO tiềm ẩn một số rủi ro chủ yếu sau đây:

• Tốn kém một lượng chi phí lớn cho quá trình IPO

Các doanh nghiệp sẽ cần bỏ ra một lượng lớn chi phí để có thể thực hiện IPO, bao gồm: chi phí tư vấn, chi phí trung gian, chi phí phát hành, chi phí cho ngân hàng đầu tư hay chi phí cho kế toán.Quá trình này về lâu dài sẽ tiêu tốn một lượng lớn chi phí cho doanh nghiệp phát hành. 

• Quyền kiểm soát doanh nghiệp bị phân tán

Khi triển khai IPO, việc các cá nhân trên thị trường chứng khoán tiếp cận với cổ phiếu của công ty phát hành trở nên dễ dàng hơn, dẫn đến việc quyền kiểm soát của doanh nghiệp sẽ bị chia sẻ cho các cổ đông trong công ty. Tổng thể cấu trúc công ty cũng từ đó mà bị ảnh hưởng, từ bộ phận nhân sự, quản lý cho đến bộ phận chiến lược kinh doanh của công ty. 

• Thông tin về tình hình kinh doanh của doanh nghiệp phải được công khai

Một doanh nghiệp khi thực hiện IPO thì sẽ đồng nghĩa với việc các bản báo cáo tài chính về tình hình hoạt động của công ty phải được công khai một cách minh bạch. Rủi ro từ việc này là các doanh nghiệp đối thủ có điều kiện tham khảo số liệu của công ty là nguyên nhân cho việc công ty bị đánh ngược. 

• Áp lực từ việc phải tăng trưởng doanh nghiệp

Thông qua việc công ty IPO, với các bản báo cáo được các nhà đầu tư tiếp cận một cách rộng rãi, và nhà đầu tư có thể sẽ phật lòng khi những kết quả trên báo cáo không đúng như mong muốn của họ. Do đó, việc tăng trưởng trở thành áp lực cho các doanh nghiệp thực hiện IPO.  

Các phương thức chào bán IPO phổ biến hiện nay

Hiện nay doanh nghiệp có thể tự do lựa chọn một phương thức chào bán IPO trong rất nhiều phương thức khác nhau. Dưới đây là một số phương thức chào bán IPO phổ biến nhất đồng thời đều là những phương thức đã được thông qua bởi Luật chứng khoán Việt Nam và hoàn toàn hợp pháp:

• Chào bán IPO qua các kênh truyền thông như: Tivi, Internet, báo chí,...hoặc qua các sàn giao dịch uy tín trên thế giới như Forex4you, IC Markets, XM, Exness,...

• Thông qua bảo lãnh cam kết

• Phương thức đấu giá theo kiểu Hà Lan

• Qua phương thức dịch vụ với trách nhiệm cao nhất

• Mua với số lượng lớn sau đó chào bán lại

• Doanh nghiệp tự phát hành IPO

Trên đây là 6 phương thức chào bán IPO được các doanh nghiệp sử dụng nhiều nhất. Tùy vào tình hình thực tế của mình mà doanh nghiệp sẽ lựa chọn một phương thức chào bán IPO lần đầu sao cho hiệu quả nhất. Tuy nhiên dù lựa chọn phương thức chào bán nào thì doanh nghiệp cũng nên ưu tiên nhờ đến sự hỗ trợ của một số các tổ chức, cơ quan liên quan để việc chào bán IPO diễn ra thuận lợi và đem lại kết quả tốt nhất.

Cách hiệu quả nhất để mua cổ phiếu IPO 

Một số công ty hiện nay đã thực hiện chào bán IPO qua các phương tiện thông tin đại chúng, cụ thể là trên website chính thức của các công ty hoặc trên các trang web hỗ trợ liên kết. 

Cách mua cổ phiếu IPO hiệu quả nhất đó là nhà đầu tư thực hiện mua qua hình thức đăng ký trực tuyến bằng cách điền thông tin vào form mẫu đăng ký. 

​