Lãi suất là một trong những công cụ phổ biến được Ngân hàng Nhà nước sử dụng để điều hành chính sách tiền tệ trong nước, điều tiết lượng tiền lưu thông trong nền kinh tế nhằm đạt được các mục tiêu vĩ mô như kiềm chế lạm phát, giảm tỷ lệ thất nghiệp hay thúc đẩy tăng trưởng. Tùy thuộc vào mỗi giai đoạn khác nhau, NHNN có thể lựa chọn điều chỉnh các loại lãi suất điều hành của mình để đạt được mục tiêu tiền tệ, trong đó:

Lãi suất cho vay trên thị trường mở (OMO)

Nghiệp vụ thị trường mở là việc Ngân hàng Nhà nước thực hiện mua bán các loại giấy tờ có giá giúp điều tiết thanh khoản của hệ thống ngân hàng trong ngắn hạn. Ví dụ, khi NHNN muốn tăng cung tiền sẽ mua tín phiếu kho bạc từ các ngân hàng thương mại (NHTM) và công chúng, điều này làm tăng tiền dự trữ tại các ngân hàng, từ đó cho phép ngân hàng tăng cường cho vay, tăng lượng tiền cung ứng trên thị trường theo đúng mục đích của NHNN.

Trong trường hợp thanh khoản hệ thống “khát vốn”, NHNN chào mua repo (mua sau đó bán lại) giấy tờ có giá từ các ngân hàng thương mại và cung ứng thanh khoản ra hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, đây chỉ là hành động mang tính tạm thời vì nghiệp vụ repo buộc các NHTM phải mua lại số giấy tờ có giá một thời ngắn sau đó. Lãi suất OMO thường linh hoạt, do NHNN chủ động điều hành quá trình thực hiện các công cụ về chính sách tiền tệ, hạn chế lạm phát hiệu quả.

 

=>  Để bắt đầu hành trình đầu tư một cách hiệu quả và bền vững, nhà đầu tư hãy tham gia ngay Khóa Học Miễn Phí Let's Investing K8, khóa học Đầu tư Chứng khoán chỉ với 0 đồng học phí. Đăng ký ngay tại: https://takeprofit.vn/khoa-hoc-lets-investing 

Lãi suất tín phiếu

Ở chiều ngược lại khi nhận thấy thanh khoản từ hệ thống NHTM đang có dấu hiệu dư thừa thì NHNN có thể hút ngược trở lại tiền từ hệ thống bằng cách chào bán outright (mua đứt bán đoạn) tín phiếu kho bạc kỳ hạn ngắn. Có thể coi đây là mức lãi suất mà NHNN “đi vay” các NHTM trên thị trường mở.

Lãi suất chiết khấu

Trong trường hợp NHTM không thể tiếp cận được kênh thị trường mở, đối với các khoản vay đáp ứng nhu cầu tiền mặt bất thường, thì vẫn còn cứu cánh khác đó là vay chiết khấu tại NHNN. Lãi suất chiết khấu là lãi suất mà NHTM phải trả khi đem giấy tờ có giá đến thế chấp tại NHNN. Đây là công cụ thể hiện vai trò là người cho vay cuối cùng khi không còn ai cung cấp dự trữ cho NHTM. Cho vay chiết khấu là một công cụ hiệu quả để cung cấp dự trữ cho hệ thống ngân hàng vì dự trữ được chuyển đến ngay các ngân hàng cần nhất. Cho vay chiết khấu cũng là một phương tiện để NHNN khuyến khích các NHTM nên nắm giữ một loại giấy tờ có giá nào đó bởi không phải tất cả các giấy tờ có giá đều được NHNN chấp nhận cầm cố cho các NHTM vay. 

 

Nếu NHNN điều chỉnh lãi suất chiết khấu tăng, NHTM sẽ phải dè chừng khoản vay này, chủ động dự trữ nhiều hơn, từ đó cung tiền trong nền kinh tế giảm. Ngược lại, nếu NHNN điều chỉnh giảm lãi suất chiết khấu, các NHTM vay nhiều hơn, từ đó cung tiền tăng lên.

Lãi suất tái cấp vốn

Trong trường hợp NHTM đã cạn kiệt giấy tờ có giá, lúc này cả kênh OMO và kênh chiết khấu đều trở nên vô dụng. NHTM sẽ sử dụng phương án cuối cùng là vay tái cấp vốn từ NHNN. Hình thức vay này cũng gần giống với vay chiết khấu, tuy nhiên thay vì NHTM đem giấy tờ có giá đến “cầm cố” thì NHTM có thể dùng các hồ sơ tín dụng (thường là của các tổ chức hạng A) đến thế chấp tại bộ phận tái cấp vốn của NHNN. Đây là lãi suất phạt của NHNN dành cho các NHTM cạn kiệt cả dự trữ lẫn giấy tờ có giá, do đó đây là mức lãi suất cao nhất trong số các loại lãi suất điều hành. Ý nghĩa của việc điều hành lãi suất tái cấp vốn cũng tương tự với lãi suất chiết khấu, vừa có tác động đến cung tiền và đến lãi suất của các NHTM.

Lãi suất dự trữ bắt buộc

Tỷ lệ dự trữ bắt buộc là tỷ lệ lượng tiền phải giữ lại so với lượng tiền gửi huy động theo quy định của NHNN và số tiền này phải gửi tại NHNN. Hiểu một cách đơn giản, để đảm bảo tính an toàn cho hệ thống ngân hàng thì cứ mỗi đồng khách hàng gửi vào hệ thống, các NHTM phải trích ra một tỷ lệ gửi lại tại NHNN trước khi dùng số tiền này để cho vay các khách hàng khác. Phần dự trữ bắt buộc các NHTM để tại NHNN và phần dự trữ vượt mức bắt buộc gọi chung là dự trữ, và lãi suất mà NHNN trả cho phần dự trữ này gọi là lãi suất dự trữ. 

Để điều chỉnh mức cung tiền cho nền kinh tế, NHNN sẽ tác động vào tỷ lệ này. Bằng cách nâng lãi suất dự trữ, NHNN khuyến khích các NHTM gửi tiền dự trữ nhiều hơn, từ đó giảm lượng tiền cung ứng ra ngoài thị trường. Ngược lại, nếu muốn tăng cung tiền kích thích tín dụng, NHNN có thể giảm lãi suất tiền gửi dự trữ để các NHTM cho vay nhiều hơn, hạn chế để tiền tại NHNN.

 

Trên đây là một số loại lãi suất điều hành phổ biến được NHNN sử dụng để điều hành chính sách tiền tệ. Hy vọng qua bài viết chúng ta phần nào hiểu được khái niệm cơ bản và cách sử dụng của từng loại để hiểu hơn về các chính sách cũng như mục tiêu điều hành của Nhà nước. 

Người thực hiện: Hương Lan & Cô Thắm Đầu Tư.

 

=> Xem thêm: Ý tưởng đầu tư giai đoạn cuối 2022 - Đầu năm 2023 | Đánh giá những cơ hội hấp dẫn và tăng trưởng