Trong phần 1 chúng ta đã tìm hiểu về các yếu tố tâm lý ảnh hưởng đến hành vi và quyết định của nhà đầu tư. Trong đó có ba yếu tố phổ biến đó là tâm lý đám đông, tâm lý quá tự tin và tâm lý sợ thua lỗ. Nhà đầu tư thành công là người biết quản trị cảm xúc của mình, bởi có như vậy mới giúp chúng ta luôn giữ được bình tĩnh trước những biến động của thị trường để nhận định, phân tích và đưa ra các quyết định đúng đắn. Vậy làm sao để việc ra quyết định dựa trên các phân tích chứ không phải phụ thuộc vào cảm xúc? 

Có chiến lược đầu tư rõ ràng và tuân thủ kế hoạch đã đề ra

Để có lợi nhuận trên thị trường chứng khoán không thể một sớm một chiều mà cần có chiến lược và tầm nhìn dài hạn. Việc lập kế hoạch trước khi tham gia vào thị trường sẽ giúp chúng ta có cái nhìn khách quan và bình tĩnh hơn, tránh bị ảnh hưởng bởi các biến động trong ngắn hạn. Với một kế hoạch giao dịch phù hợp, mọi hành động đều được đưa ra từ trước, do đó chúng ta sẽ không phải đối mặt với các quyết định nóng vội, tránh bị cảm xúc chi phối. 

Khi đã có chiến lược và kế hoạch rõ ràng, cần thiết lập bộ nguyên tắc cho bản thân và nghiêm túc thực hiện chúng. Nguyên tắc giao dịch sẽ giúp nhà đầu tư nắm bắt cơ hội mà không bị FOMO theo đám đông. Bất kể thị trường có như thế nào, đám đông quyết định như thế nào đó là việc của họ, còn mình vẫn cần tuân thủ các nguyên tắc đã đề ra. Điều này sẽ giúp nhà đầu tư quản trị cảm xúc tốt hơn trong đầu tư chứng khoán chứ không chỉ đưa ra quyết định nhất thời dựa vào cảm xúc. Tất cả những gì cần làm là "bám chắc" vào kế hoạch đã vạch ra.

Luôn luôn có kịch bản 

Tất nhiên việc tuân thủ nguyên tắc không phải là áp dụng một cách máy móc trong mọi hoàn cảnh. Cần chuẩn bị cho mình các kịch bản khác nhau, khi thị trường lên thì thế nào, thị trường xuống thì sao, việc chuẩn bị trước kịch bản giúp chúng ta luôn chủ động trong mọi trường hợp. Viết ra lý do khi đầu tư vào từng cổ phiếu, mua vì cái gì sẽ bán vì cái đó. Khi trong tâm thế chủ động ta sẽ có đủ lý trí và sự sáng suốt trong các quyết định đầu tư. 

Kể cả khi đã lập kế hoạch trước đó nhưng đến khi thực hiện cũng không ít người đi sai hướng những gì kế hoạch ban đầu. Họ thường ứng phó tùy biến theo từng trường hợp, phù hợp với hoàn cảnh. Đúng là không có gì diễn ra theo ý định và việc thích nghi với các yếu tố ngoại cảnh là rất tốt. Nhưng sự tùy hứng này cần được tính toán chứ không chỉ dựa theo cảm tính. 

 

=> Ưu đãi 15 ngày trải nghiệm miễn phí toàn bộ tính năng khi Đăng ký Bộ Công Cụ Hỗ Trợ Đầu Tư của TechProfit: https://techprofit.vn/signup?utm_source=web02

Hiểu rằng thua lỗ là một phần tất yếu

Mỗi bước trong kế hoạch giao dịch đều quan trọng, tuy nhiên, nếu thiếu đi bước quản lý rủi ro, toàn bộ kế hoạch sẽ sụp đổ. Bởi dù khả năng phán đoán có tốt tới đâu, sẽ luôn có những lúc thị trường diễn biến không như ta kỳ vọng. Thông thường, trong giai đoạn thua lỗ, não bộ con người sẽ tiết ra một chất được gọi là “cortisol” gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến suy nghĩ, trí nhớ, và khả năng ra quyết định theo lý trí. Các quan điểm về diễn biến thị trường lúc này sẽ bắt đầu bị bóp méo, khiến bạn đưa ra nhiều quyết định dựa trên cảm tính.

Phương pháp để chống lại điều này là hãy luôn nhớ rằng thua lỗ là một phần tất yếu trong giao dịch. Không có hệ thống nào có thể đảm bảo tỷ lệ chiến thắng 100%. Quan trọng chúng ta cần phải tìm hiểu rõ về khả năng chấp nhận rủi ro của chính bản thân mình, tức là mức tổn thất mà mình sẵn sàng cắt lỗ trong trường hợp thị trường đi ngược dự đoán.

Tất cả chúng ta cuối cùng đều sẽ trải qua những đợt sụt giảm đáng sợ, vì vậy việc thiết lập một vài quy tắc để tuân theo một khi điều này xảy ra sẽ giúp chúng ta tránh bị ảnh hưởng bởi những cảm xúc cá nhân. Một tips nhỏ đó là trước khi thực hiện bất cứ giao dịch nào chúng ta hãy ước định trước một số tiền, hoặc phần trăm, mức cắt lỗ mình có thể chấp nhận, điều đó sẽ buộc chúng ta lùi một bước và đánh giá những gì đã sai / đang sai. Tránh rơi vào những bẫy cảm xúc trong quá trình giao dịch.

Ghi lại nhật ký giao dịch

Học từ những sai lầm hay tổn thương là cách ghi nhớ sâu sắc nhất. Việc ghi chép nhật ký giao dịch sẽ giúp chúng ta dễ dàng theo dõi lịch sử giao dịch của mình, từ đó có thể tích lũy thêm kinh nghiệm cũng như học hỏi từ những sai lầm.

Ví dụ trong trường hợp bạn thua vì giao dịch theo cảm xúc, việc ghi lại nhật ký sẽ giúp bạn nhận ra sai lầm của mình để tìm ra điểm mạnh, điểm yếu trong phương pháp và chiến lược đầu tư từ đó "tinh chỉnh" và lập ra một chiến lược giao dịch tốt hơn.

Loại bỏ cảm xúc yêu thích, ghét bỏ chủ quan

Tâm lý yêu thích, ghét bỏ chủ quan và tự phán xét khiến ta dễ mắc sai lầm trong cuộc sống. Hai trạng thái này hình thành một cách vô thức, chẳng hạn bạn không thích một sản phẩm nào đó của doanh nghiệp, khi có tin xấu về công ty đó bạn sẽ có xu hướng ghét bỏ tất cả sản phẩm thuộc về công ty này. 

Điều đó là hoàn toàn chủ quan và cảm tính, chúng ta cần nhìn nhận sản phẩm theo góc độ tiêu dùng, tổng quan dựa trên những con số. Đôi khi nhà đầu tư bỏ công sức để phân tích nhưng lại chỉ tin vào bản thân, không xem xét các vấn đề khác dẫn tới cái nhìn một chiều. Để đi đúng hướng, chúng ta cần bỏ qua cái tôi của mình, lắng nghe ý kiến nhiều người để có cái nhìn tổng quan và sâu sắc, đừng chỉ vì cảm xúc yêu ghét chủ quan ảnh hưởng tới việc ra quyết định, thậm chí bỏ qua những nguồn lợi nhuận khổng lồ. 

Ngoài ra chúng ta cần học cách nhận biết cảm xúc của mình, điển hình trong trường hợp thị trường quá tốt hoặc quá xấu, có thể thấy rất hưng phấn khi giá tăng hoặc buồn bã khi giá giảm, hãy nhận biết và làm quen với nó. Đừng để những cảm xúc đó ảnh hưởng tới quyết định đầu tư của mình.

Không đặt mục tiêu quá cao về lợi nhuận

Lợi nhuận đi kèm với rủi ro, khi đặt kỳ vọng lợi nhuận càng cao thì bạn càng phải chọn mua các mã cổ phiếu rủi ro nhiều hơn trong những giai đoạn biến động của thị trường. Khi đó, cổ phiếu sẽ biến động nhiều hơn dẫn đến tổn thất mà nhà đầu tư có thể gánh cũng lớn hơn. Kết quả là tâm lý chúng ta sẽ rơi vào trạng thái bất ổn.

Vì vậy, hãy đặt kỳ vọng hợp lý về mức lợi nhuận trong khả năng có thể đạt được. Thông thường mục tiêu về lợi nhuận trong đầu tư chứng khoán hợp lý trong khoảng 15 - 20%/năm. Việc kỳ vọng hợp lý sẽ giúp bạn lựa chọn được các mã cổ phiếu an toàn và ổn định hơn. Như vậy, tâm lý cũng càng thêm vững chắc.

Hiểu rõ doanh nghiệp mà bạn đầu tư

Yếu tố quan trọng quyết định đến sự thành bại trong đầu tư nằm ở cách mà bạn nhìn nhận và hiểu rõ về doanh nghiệp mà mình muốn đầu tư vào. Việc nắm bắt rõ hoạt động kinh doanh cũng như định giá của doanh nghiệp sẽ giúp chúng ta có tâm lý vững vàng hơn trước những biến động ngắn hạn. 

Bên cạnh niềm tin vào doanh nghiệp ban hành cổ phiếu thì kiến thức ngành nghề cũng là một yếu tố cần để đầu tư hiệu quả. Càng có sự am hiểu sâu sắc về lĩnh vực mình đầu tư, càng nắm được nguyên lý lên xuống của thị trường giúp chúng ta nhanh nhạy hơn trong việc nắm bắt cơ hội, bạn có thể nhận ra được cơ hội khi người khác đang lo sợ hay biết được đâu là “thời điểm vàng” để bán đi cổ phiếu đang nắm giữ và tìm một cơ hội mới tốt hơn. 

Tích lũy kiến thức và kinh nghiệm

Phân tích kỹ thuật, phân tích cơ bản và cập nhật tin tức thị trường giúp chúng ta dự đoán được xu hướng giá cả nhưng hoàn toàn phải dựa vào kinh nghiệm và kiến thức của bản thân để đưa ra quyết định xác đáng nhất. Khi có đủ kiến thức và kinh nghiệm sẽ giúp chúng ta tự tin hơn trước những biến động của thị trường.

Chúng ta có thể tìm hiểu và tích lũy kiến thức thông qua nhiều hình thức như: sách chuyên về chứng khoán, tìm hiểu thông tin trên mạng, học hỏi những người có kinh nghiệm đi trước. Đầu tư thời gian, trí tuệ và sức lực, hoàn thiện các kỹ năng của mình. Bởi đầu tư vào tri thức là kênh đầu tư khôn ngoan và tiết kiệm nhất, vì số tiền mà bạn mất để trả cho việc nâng cao kiến thức luôn rẻ hơn số tiền bạn sẽ mất cho những sai lầm thực tế trên thị trường.

Ngoài ra việc đầu tư dài hạn hay hạn chế nhìn bảng điện hàng ngày cũng là cách để chúng ta thoát khỏi những biến đổi cảm xúc trong ngắn hạn.

 

Thị trường chứng khoán luôn biến động không ngừng, có lúc lên và cũng có thế bất ngờ xuống. Để thành công trên thị trường, nhà đầu tư không chỉ cần hiểu biết về tài chính, kinh tế mà còn phải biết cách kiểm soát tâm lý. Quá tự tin, sợ thua lỗ và tâm lý đám đông là những tâm lý luôn tồn tại ở mỗi người. Điểm mấu chốt, bạn là người ra quyết định cuối cùng cho danh mục đầu tư của mình, vì vậy cần phải kiểm soát tốt cảm xúc, tránh các yếu tố tâm lý làm ảnh hưởng tới quá trình ra quyết định, để việc giao dịch được chính xác và hiệu quả hơn.

 

Bạn có những tips nào để kiểm soát tâm lý của mình trong quá trình giao dịch, cùng chia sẻ nhé.

Người thực hiện: Hương Lan & Cô Thắm Đầu Tư

 

=> Xem thêm: Làm sao để bắt đáy cổ phiếu? Kinh nghiệm và kỹ năng quan trọng trong việc giao dịch