Nhiều ý kiến cho rằng định giá thị trường chứng khoán Việt Nam đã về mức thấp và trở nên hấp dẫn, nhưng xu hướng hiện tại vẫn giảm, bởi giá trên thị trường chịu tác động của rất nhiều yếu tố, đặc biệt là dòng tiền và tâm lý nhà đầu tư. Trong ngắn hạn, yếu tố tâm lý ảnh hưởng lớn đến diễn biến của thị trường, đặc biệt ở thị trường Việt Nam, nơi nhà đầu tư cá nhân chiếm đến hơn 80% giao dịch. Mà ở thời điểm hiện tại, tâm lý nhà đầu tư đang khá bi quan sau một thời gian dài downtrend với nhiều thông tin không tốt như: FED nâng lãi suất, NHNN tăng lãi suất điều hành, tỷ giá tăng, câu chuyện trái phiếu doanh nghiệp... 

Có rất nhiều yếu tố tâm lý ảnh hưởng đến hành vi và mục tiêu của nhà đầu tư. Trong số đó, ba yếu tố tâm lý phổ biến đó là tâm lý đám đông, tâm lý quá tự tin và tâm lý sợ thua lỗ.

Tâm lý đám đông (Tâm lý bầy đàn - Herd Mentality)

- Tâm lý đám đông là thuật ngữ dùng để chỉ cách mà con người bị ảnh hưởng bởi những người xung quanh dẫn đến những hành động, quyết định theo đám đông. Đây là một cơ chế được não bộ lập trình sẵn. Các nhà nghiên cứu của Đại học Leeds đã phát hiện ra rằng, chỉ cần một thiểu số 5% là có thể tác động đến hướng đi của đám đông và 95% còn lại sẽ đi theo mà không nhận ra điều đó. 

- Tâm lý đám đông khá phổ biến trên thị trường chứng khoán, bởi đa phần nhóm nhà đầu tư cá nhân đưa ra quyết định đầu tư đôi khi không dựa trên lý trí, hay phân tích tài chính kỹ lưỡng, mà chủ yếu theo đám đông, thậm chí là tin đồn. Không khó để nhận thấy hiện tượng này xuất hiện thường xuyên quanh chúng ta. Ví dụ như một số người đầu tư vào một mã cổ phiếu chỉ vì nhiều người bảo nó tốt. Tâm lý bầy đàn thôi thúc lòng tham không đáy của nhà đầu tư chấp nhận mua cổ phiếu ở giá cao, đồng thời tin rằng giá có thể cao hơn nữa, đám đông cùng mua vào sẽ dễ tạo ra giá ảo và không thực chất. Ngược lại, nhà đầu tư cũng bị ảnh hưởng nhiều bởi các tin tức hay sự kiện tiêu cực, đặc biệt là các tin đồn và dễ bỏ qua các nguyên tắc cơ bản về kinh tế hay đầu tư dài hạn, dẫn đến việc bán tháo để cắt lỗ, tác động tiêu cực lên thị trường. 

- Việc thiếu vắng dòng tiền thời gian gần đây cùng vài mã tiếp tục sàn cứng tạo ra vòng xoáy tác động tiêu cực đến tâm lý nhà đầu tư đang nắm giữ cổ phiếu (lo không bán được), sẵn sàng bán bằng mọi giá, từ đó kéo giá cổ phiếu tiếp tục giảm sâu. Khi tỷ lệ sử dụng đòn bẩy tài chính cao, cùng với tâm lý đám đông, đã tạo ra vòng xoáy giá xuống - bán giải chấp, khiến thị trường càng chịu áp lực bán mạnh mỗi khi có điều chỉnh.

- Có thể thấy, nguyên nhân của tâm lý đám đông là do nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm, không nắm bắt chính xác, đầy đủ thông tin, không có sự phân tích, nghiên cứu hay thiếu kỷ luật khi tham gia thị trường. Để không cuốn vào tâm lý đám đông, nhà đầu tư cần chuẩn bị cho mình một cái đầu lạnh, song song với đó là việc không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức để có những nhận định của riêng mình.

 

=> Nắm rõ doanh nghiệp, nhìn thấu vĩ mô, biến thông tin thành lợi nhuận - Thông qua khóa học phân tích cơ bản Let Profit Run từ 26/11 - 08/12/2022. Đăng ký tại: https://takeprofit.vn/khoa-hoc/let-profit-run?source=web

Tâm lý quá tự tin

Tâm lý quá tự tin của nhà đầu tư dẫn đến sự lạc quan hoặc bi quan thái quá.

Lạc quan là một trạng thái tâm lý tích cực, nó giúp cho con người vượt qua những hoàn cảnh sóng gió bất lợi, vượt qua mọi khó khăn thách thức. Trên thị trường tài chính, tâm lý lạc quan sẽ giúp kích thích đầu tư, giúp cho nhà đầu tư khi thua lỗ cũng không bị mất tinh thần. Tuy vậy, nếu lạc quan thái quá cũng không phải là một ưu thế, bởi khi ấy chúng ta rất có thể bị cuốn vào các hoạt động kinh doanh cho dù đang thua lỗ và không biết điểm dừng, khiến khoản thua lỗ ngày một lớn hơn. Với thái độ bất chấp, khi vấp phải những rào cản không thể vượt qua được, có thể gây ra tâm lý bi quan, chán nản. Sự bi quan quá mức khiến nhà đầu tư muốn rời bỏ thị trường, dẫn đến tình trạng không ai giao dịch, đóng băng kéo dài. 

Ví dụ khi có một chuỗi lệnh thắng liên tiếp sẽ khiến bạn cảm thấy chủ quan và tự mãn về trình độ bản thân. Chẳng hạn như tăng khối lượng giao dịch, full margin trong những lệnh tiếp theo và kỳ vọng rằng lần này sẽ thắng lớn hơn lần trước, nhưng mọi chuyện không như mong đợi. Chính sự tự tin thái quá đó đã khiến chúng ta thay vì nhận lỗi về bản thân thì lại đổ do thị trường hay bất cứ nguyên nhân nào khác.

Và rồi, bạn lỗ một cú lớn, một cú lỗ có thể khiến mình mất hết những lợi nhuận đã kiếm được. Khi mất đi sự bình tĩnh do mất mát hoặc những bất ổn thị trường, chúng ta sẽ dễ trở nên bị tổn thương bởi những cảm xúc này, và điều đó thường dẫn đến những sai lầm lớn hơn.

Tâm lý sợ thua lỗ

Sợ rủi ro thuộc tâm lý học trong đầu tư chứng khoán, được hình thành từ các xung đột trong tâm lý nhà đầu tư, giữa sự kỳ vọng vào các khoản lời và các khoản lỗ. Trong đó, trạng thái thua lỗ mang đến tâm lý nặng nề hơn và không một ai thích cảm giác này cả. Tuy nhiên, ít ai biết được rằng chính ác cảm với thua lỗ lại khiến bạn tổn thất thậm chí nặng nề hơn. 

Rất nhiều nhà đầu tư đối mặt với rủi ro bằng cách giữ lại những mã chứng khoán hạ giá và chờ cho giá tăng trở lại. Họ sợ hãi khi cổ phiếu liên tục giảm 5 đến 10% rồi không quyết định bán ra mà ôm hy vọng chúng sẽ lại tăng. Việc phải đưa ra quyết định hoặc lựa chọn sẽ đẩy chúng ta vào trạng thái tâm lý lo sợ rằng mình sẽ mắc sai lầm. Yếu tố này xuất phát từ việc thiếu tự tin vào bản thân, thiếu kiến thức và kinh nghiệm thực tế trong đầu tư chứng khoán. Tâm lý này sẽ khiến nhà đầu tư lưỡng lự và bỏ qua những thời điểm tốt để hành động, cứ để nó trôi đi. Và thực tế đã trả lời cho chúng ta thấy, cảm giác nhìn cổ phiếu tiếp tục giảm sâu đến 50, thậm chí 70% còn tồi tệ hơn nhiều. 

Vì vậy hãy đặt ra mức cắt lỗ phù hợp với mức độ chấp nhận rủi ro của bản thân, và tuân thủ kỷ luật đã đặt ra, điều này nên được thiết lập trong kế hoạch và chiến lược đầu tư ban đầu.

Cuối cùng, làm sao để có thể quản trị được tâm lý khi giao dịch chứng khoán? Làm sao để đưa ra quyết định đúng đắn dựa trên các phân tích chứ không phải phụ thuộc vào cảm xúc? Cùng chờ đón phần tiếp theo nhé.

Người thực hiện: Hương Lan & Cô Thắm Đầu Tư

 

=> Xem thêm: Khóa học phân tích cơ bản Let Profit Run | Làm chủ cơ hội đầu tư - Biến thông tin thành lợi nhuận